DYNO TESTİ NEDİR?
DYNO (DI·NAMOMETRE TESTI·)
MOTOR PERFORMANS TESTI·
Aracın motor tarafından u¨retmis¸ oldugˆu gu¨cu¨n aktarma organları
vasıtası ile lastiklere iletilmesi sonucu olus¸an dairesel hareketin o¨lc¸u¨mu¨ne dyno (dinamamotre) test adını verdik. Aracın gerc¸ek anlamda ham
beygir o¨lc¸u¨mu¨ pistonlar arasında olus¸turulan kompresyon (sıkıs¸tırma)
basıncının o¨lc¸u¨mu¨du¨r. Bu o¨lc¸u¨m u¨retim as¸amalarında c¸ıkıs¸ milinden ya
da kompresyon testleri ile go¨ru¨lebilmektedir. So¨z konusu is¸lem ic¸in de
teknik cihazlar ve arac¸ u¨zerinden enjekto¨r, buji gibi parc¸aların so¨ku¨lerek
tek tek tu¨m silindirlerde olus¸an basıncın o¨lc¸u¨lmesi gerekmektedir. Bu
testler zaman, alan ve dikkatli is¸c¸ilik gerektirir.
Dyno Test Nedir?
Dyno test, araca herhangi bir zarar vermeden, yeterli hava akıs¸ını sagˆlayarak aracın performansını o¨lc¸mek ic¸in tasarlanmıs¸tır. Olc¸u¨m esnasında o¨ncelik, yu¨zdelik motor performansından ziyade s¸u gibi teknik sorulara cevap aramaktır:
? Aracın vites gec¸is¸lerinde bir problem var mı?
? Arac¸ o¨lc¸u¨m esnasında harici duman salınımı yapıyor mu?
? Tekerlek do¨nu¨s¸lerinde haricı ses, titreme ya da ic¸eriye yansıyan bir emare mevcut mu?
? Arac¸ o¨lc¸u¨m esnasında go¨stergeler du¨zgu¨n olarak c¸alıs¸ıyor mu? (km, devir gibi)
Ozellikle trafikte ulas¸ılması yasak olan hız sınırlarına dyno test parkuru u¨zerinde hic¸bir can yana mal kaybına sebebiyet vermeden o¨lc¸u¨m simu¨le edilebilmektedir. Tabii bu o¨lc¸u¨mleri her araca uygulamak mu¨mku¨n degˆildir. Oncelikli olarak yeterli seviyede teknik kabiliyete sahip olan ekspertiz ustaları tarafından aracın ilk kontrol ve muayenesi yapılmalıdır. Arac¸ta ciddi yagˆ kac¸akları, tekleme, lastiklerde deforme, yagˆa su karıs¸ması, suya yagˆ karıs¸ması, yakıt sistemi problemleri, sogˆutma sıvısının eksik olması gibi arızası olan arac¸lar ya da motor yagˆı eksik olan arac¸lar kesinlikle teste alınmamalıdır. Bu kapsamda yetkili ekspertizler tarafından gelis¸tirilmis¸ raporlama mantıgˆı ile arac¸ incelendigˆinde “Arac¸ta hangi tu¨rden sorunlar var, arac¸ hangi degˆerler arasında nasıl tepkiler veriyor, grafik egˆrileri neler anlatıyor?” gibi soruların cevapları verilerek verilerin analizi yapılmaktadır.
Dyno Test O¨lc¸u¨mleri Nasıl Yapılır?
Adım Adım Manuel Arac¸ Dyno Test O¨lc¸u¨mleri
?Kaza o¨nleme ve emniyet tedbirleri yerine getirilir.
? Aracın ilk kontrolleri sagˆlanır.
? Arac¸ du¨zgu¨n bir s¸ekilde dinamometre testinin u¨zerine c¸ıkarılır.
? Hava basıncı valfi indirilerek lastiklerin do¨nu¨s¸ hareketi serbest bı- rakılır.
? Arac¸ parkur u¨zerinde c¸ok hızlı hareket etmeyecek s¸ekilde du¨z ha^le getirilir.
? Onden c¸ekis¸li arac¸larda el freni c¸ekilir.
? Arac¸, zincir kayıs¸ ile emniyet ic¸in bagˆlanır.
? Aracın ESP sistemi, o¨lc¸u¨me imka^n vermesi ic¸in devre dıs¸ı bırakılır.
? Egˆer arac¸, LPG’li ise benzine alınarak o¨lc¸u¨m yapılır.
? Programa arac¸ bilgileri tam ve eksiksiz olarak doldurulur.
? Programdan Dyno bo¨lu¨mu¨ ac¸ılır.
? Teste bas¸la butonuna tıklanarak ile test bas¸latılır.
? Arac¸ta vites gec¸is¸leri kontrolu¨ yapılır.
? Uygun o¨lc¸u¨m vites aralıgˆı belirlenir.
? Arac¸ viteste iken ayak gazdan c¸ekilir.
? Belirlenen aralıgˆa hız du¨s¸u¨ru¨lu¨r.
? Test ekranında beliren tam gaz komutu ile gaz pedalına sonuna kadar basılır.
? Test ekranında beliren gaz bırak komutu ile ayak gazdan c¸ekilerek vites bos¸a alınır.
? Test bitti, aracı durdurabilirsiniz komutunun ardından yumus¸ak fren hareketleri ile arac¸ durdurulur.
? Rapor go¨ru¨ntu¨le sec¸enegˆi ile aracın test sonuc¸ları detaylı bir s¸ekilde go¨ru¨lebilir.
? Kaza o¨nleme ve emniyet tedbirleri yerine getirilir.
Adım Adım Otomatik Arac¸ Dyno Test O¨lc¸u¨mleri
? Aracın ilk kontrolleri sagˆlanır.
? Arac¸ du¨zgu¨n bir s¸ekilde dinamometre testinin u¨zerine c¸ıkarılır.
? Hava basıncı valfi indirilerek lastiklerin do¨nu¨s¸ hareketi serbest bı- rakılır.
? Arac¸ parkur u¨zerinde c¸ok hızlı hareket etmeyecek s¸ekilde du¨z ha^le getirilir.
? Arac¸ 3000 devir aralıgˆına sabitledikten sonra bilgisayardan da 3000 devre sabitle butonu tıklanır. (Bu as¸ama ile arac¸ devri ile program devri aynı olacaktır.
? Onden c¸ekis¸li arac¸larda el freni c¸ekilir.
? Arac¸, zincir kayıs¸ ile emniyet ic¸in bagˆlanır.
? Aracın ESP sistemi, o¨lc¸u¨me imka^n vermesi ic¸in devre dıs¸ı bırakılır.
? Otomatik vites merkezi u¨zerindeki tu¨m vites konumları kontrol edilir.
? Egˆer arac¸ LPG’li ise benzine alınarak o¨lc¸u¨m yapılır.
? Programa arac¸ bilgileri tam ve eksiksiz olarak doldurulur.
? Programdan Dyno bo¨lu¨mu¨ ac¸ılır.
? Teste bas¸la butonuna tıklanarak ile test bas¸latılır.
? Arac¸ta vites gec¸is¸leri kontrolu¨ yapılır.
? Uygun o¨lc¸u¨m vites aralıgˆı belirlenir.
? Arac¸ 3000 devir aralıgˆına sabitledikten sonra bilgisayardan da 3000 devre sabitle butonu tıklanır. (Bu as¸ama ile arac¸ devri ile program devri aynı olacaktır.)
? Arac¸ viteste iken ayak gazdan c¸ekilir.
? Belirlenen aralıgˆa hız du¨s¸u¨ru¨lu¨r.
? Ekranda beliren tam gaz komutu ile gaz pedalının tickdown sivic¸ bo¨lu¨mu¨ne kadar basılır.
? Egˆer tickdown konumu yok ise arac¸ vites du¨s¸u¨ru¨lmeden o¨lc¸u¨m ya- pılmasını sagˆlayacak s¸ekilde gaz pedalına basılır.
? Test ekranında gaz bırak komutu ile ayak gazdan c¸ekilerek vites bos¸a alınır (N/No¨tr) .
? Test bitti, aracı durdurabilirsiniz komutunun ardından yumus¸ak fren hareketleri ile arac¸ durdurulur.
? Rapor go¨ru¨ntu¨le sec¸enegˆi ile aracın test sonuc¸ları detaylı bir s¸ekilde
ESP SİSTEMLERİ VE KAPATMA TEKNİKLERİ
ESP, ac¸ılımı “electronic stability program” olan I·ngilizce ifadenin kı- saltılmıs¸ s¸eklidir. Tu¨rkc¸ede ise bu ifade “elektronik stabilite programı” olarak kars¸ılanır. ESP, kendi bas¸ına sistem olmayan ASR (patinaj o¨nleme sistemi) ABS’yi (kilitlemeyi o¨nleyen fren sistemi) desteklemesi ile bir is¸lev sistemler bulunmaktadır.
Arac¸ denge destek (VSA) sistemi; ABS, TCS, EBD ve EBA sistemlerine ek olarak yanal kayma kontrolu¨ de sagˆlar. Bu yeni sistem, arac¸ davranı- s¸ında olus¸abilecek ani degˆis¸iklikleri tespit ederek ederek durumu kontrol altında tutmak ic¸in su¨ru¨cu¨ye su¨re sagˆlar.
Arac¸ Denge Destek (VSA)
Arac¸ denge destek (VSA) sistemi; ABS, TCS, EBD ve EBA sistemlerine ek olarak yanal kayma kontrolu¨ de sagˆlar. Bu yeni sistem, arac¸ davranıs¸ında olus¸abilecek ani degˆis¸iklikleri tespit ederek durumu kontrol altında tutmak için sürücüye su¨re sagˆlar.
Bu is¸lem, daha fazla patinaj olanagˆı verir ve bu nedenle DSC dengeyi kontrol ederken daha yu¨ksek tekerlek c¸ekis¸i ile daha dinamik bir su¨ru¨s¸ stiline imka^n sagˆlar. Tahrik tekerleklerinde az miktarda patinaj, karda veya gevs¸ek zeminde kalkıs¸ sırasında c¸ekis¸i artırır.
Anti Patinaj sistemi (ASR)
Tu¨rkc¸ede “anti patinaj sistemi” olarak bilinen ASR’nin orijinal ac¸ılımı “anti schlupfregelung”dur. ASR’nin patinajı o¨nlemek dıs¸ında arac¸ ic¸in birc¸ok artısı vardır. Bunlardan en o¨nemlisi de aracın zorlu yol kos¸ullarında rahatc¸a kalkıs¸ yapmasını sagˆlamasıdır.
Manuel Şanzımanlı ve Kontak anahtarlı Araçlar
Birc¸ok arac¸ u¨zerinde ESP tus¸u mevcuttur. Olc¸u¨m esnasında bu tus¸a
basılı tutulması ESP sisteminin kapanmasını sagˆlayacaktır. Tus¸ olmayan
arac¸larda arac¸ yol bilgisayar kısmından, ayarlar menu¨su¨nden veya yardım
menu¨lerinden ESP sistemi devre dıs¸ı bırakıla bilmektedir. Peki, ESP tus¸u
olmayan ya da oldugˆu ha^lde devre dıs¸ı kalmayan arac¸larda nasıl bir yol
izlenmektedir? Manuel ve kontak anahtarlı olan arac¸larda arac¸ viteste
iken kontak anahtarını bir kademe kapatıp ac¸mak yeterli olacaktır. Bura-
da dikkat edilmesi gereken, ignition yani ates¸leme kademesi ya da mars¸
kademesine getirmemektir. Bu durumda arac¸ kendini ac¸ıp kapatarak go¨stergelerde tu¨m arızaları yakacaktır. Digˆer bir yo¨ntem ise aynı tip arac¸lar
ic¸in sadece aracı yu¨ru¨terek vites yu¨kseltip ESP sisteminin kapanmasını
beklemektir. Farklı bir yo¨ntem ise aracın ABS soketini gec¸ici olarak so¨kmektir. Egˆer OBD beyin cihazı mevcut ise parametreler bo¨lu¨mu¨nde arac¸ hareket ha^linde iken ABS beyninin taranması, ESP’nin kapanmasında fayda sağlayacaktır.
